Szczepienia dzieci: Fakty i mity, które musisz znać
Szczepienia ochronne to jeden z najważniejszych tematów, z jakimi musi zmierzyć się każdy rodzic. Ochrona zdrowia dziecka to priorytet, dlatego warto wiedzieć, jak działają szczepionki i jakie korzyści przynoszą. Wokół szczepień narosło wiele mitów i kontrowersji, dlatego w tym artykule postaramy się rozwiać wszelkie wątpliwości i przedstawić rzetelne informacje oparte na badaniach naukowych.
Korzyści ze szczepień
Szczepienia ochronne to najskuteczniejszy sposób zapobiegania groźnym chorobom zakaźnym. Dzięki nim udało się wyeliminować lub znacznie ograniczyć występowanie wielu chorób, które dawniej zbierały śmiertelne żniwo, np. ospy prawdziwej, polio czy odry. Szczepienia chronią nie tylko poszczególne osoby, ale całą populację, tworząc tzw. odporność zbiorową. Aby osiągnąć odporność zbiorową dla niektórych chorób, takich jak odra, konieczne jest zaszczepienie około 95% populacji. Oznacza to, że im więcej osób jest zaszczepionych, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się choroby i tym samym ochrona tych, którzy z powodów medycznych nie mogli być zaszczepieni.
Szczepionki chronią przed powikłaniami i kalectwem, a także zmniejszają ryzyko hospitalizacji z powodu chorób zakaźnych. W przypadku COVID-19, szczepienia znacznie zmniejszyły ryzyko ciężkiego przebiegu choroby u dzieci, w tym hospitalizacji. Warto pamiętać, że szczepienia są tańsze niż leczenie powikłań chorób zakaźnych. Inwestycja w szczepienia to inwestycja w zdrowie dziecka i społeczeństwa. Dodatkowo, szczepionki, które zapobiegają chorobom bakteryjnym, ograniczają również rozwój antybiotykooporności u bakterii.
Bezpieczeństwo szczepień
Wiele osób obawia się o bezpieczeństwo szczepionek. Należy jednak podkreślić, że szczepionki są bezpieczne i skuteczne. Przechodzą rygorystyczne testy i kontrole, zanim zostaną dopuszczone do użytku. Skład szczepionek jest ściśle kontrolowany i regulowany przez odpowiednie instytucje.
Szczepienia mogą powodować działania niepożądane, ale zwykle są one łagodne i krótkotrwałe, ustępując samoistnie w ciągu kilku dni. Najczęściej występują:
- ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wkłucia
- gorączka
- drażliwość
- senność
- utrata apetytu
- biegunka i wymioty
Poważne reakcje alergiczne są niezwykle rzadkie. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, takich jak bardzo wysoka gorączka (39°C lub wyższa), drgawki, trudności w oddychaniu, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. Istnieją również pewne przeciwwskazania do szczepień, takie jak encefalopatia, o których należy poinformować lekarza.
Obowiązkowe szczepienia w Polsce
W Polsce szczepienia ochronne są obowiązkowe. Nieszczepienie dziecka może skutkować karą grzywny. Obowiązkowe szczepienia dotyczą następujących chorób:
- gruźlica
- błonica
- krztusiec
- polio
- odra
- świnka
- różyczka
- tężec
- wirusowe zapalenie wątroby typu B
- zakażenia Haemophilus influenzae typu b (Hib)
- zakażenia Streptococcus pneumoniae
Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne i realizowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych (PSO).
Kalendarz szczepień
Kalendarz szczepień określa wiek, w którym dziecko powinno być zaszczepione przeciwko poszczególnym chorobom. Poniżej przedstawiamy schemat obowiązkowych szczepień w Polsce:
| Wiek dziecka | Szczepienie | Liczba dawek | Termin wykonania szczepienia |
| 1 doba życia | BCG (gruźlica) | pojedyncza dawka | przed wypisem ze szpitala |
| 1 doba życia | WZW typu B | – schemat 3-dawkowy (0, 1, 6 miesięcy) w przypadku szczepionki nieskojarzonej lub szczepienia dzieci urodzonych po 37 tygodniu ciąży z masą urodzeniową powyżej 2000 g – schemat 4-dawkowy (0, 1, 2, 12 miesięcy) w przypadku szczepionki typu 6-w-1 lub szczepienia dzieci z masą urodzeniową poniżej 2000 g, lub dzieci urodzonych przed 37. tygodniem ciąży | 24 godziny po urodzeniu |
| 2 miesiąc życia | WZW typu B | jw. | w 2. miesiącu życia |
| 2 miesiąc życia | przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae | schemat 3-dawkowy – szczepienia dzieci urodzonych po 37. tygodniu ciąży <br> schemat 4-dawkowy – szczepienia dzieci urodzonych przed 37. tygodniem ciąży | w 2. miesiącu życia |
| 4 miesiąc życia | przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae | jw. | w 4. miesiącu życia |
| 7 miesiąc życia | WZW typu B | jw. | w 7. miesiącu życia |
| 13-15 miesiąc życia | przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae | jw. | w 13-15. miesiącu życia |
Oprócz szczepień obowiązkowych, istnieją również szczepienia zalecane, np. przeciw meningokokom, ospie wietrznej, WZW typu A czy grypie. Młodzież w wieku 15-24 lat jest szczególnie narażona na zachorowanie na chorobę meningokokową, dlatego szczepienie przeciw meningokokom jest w tym wieku szczególnie istotne. Warto omówić z lekarzem, które szczepienia zalecane będą odpowiednie dla Twojego dziecka.
Aby chronić noworodki, które są zbyt małe, aby mogły być zaszczepione przeciwko niektórym chorobom, takim jak tężec, krztusiec czy grypa, zaleca się zaszczepienie członków rodziny, tworząc tzw. „kokon ochronny”.
Planując szczepienia dziecka, warto pamiętać, że pierwsze szczepionki (przeciw gruźlicy i WZW typu B) podawane są jeszcze w trakcie pobytu dziecka na oddziale noworodkowym. Kolejne szczepienia warto ustalić w trakcie pierwszej wizyty w przychodni (wizyty patronażowej), która odbywa się zwykle w 2-3 tygodniu życia dziecka.
Skuteczność szczepień
Badania kliniczne dowodzą, że szczepienia są wysoce skuteczne w ochronie przed chorobami zakaźnymi. Na przykład, w badaniu przeprowadzonym na grupie dzieci w wieku 5-11 lat, skuteczność szczepionki przeciw COVID-19 w zapobieganiu zachorowaniu wyniosła 91%. Należy jednak pamiętać, że skuteczność szczepionek może się różnić w zależności od rodzaju szczepionki, choroby, indywidualnych cech dziecka oraz faktu, że większość dzieci była już wielokrotnie eksponowana na SARS-CoV-2 i w wyniku zakażenia nabyła odporność.
Mity na temat szczepień
Wokół szczepień narosło wiele mitów, które często powielane są w Internecie i mediach społecznościowych. Poniżej rozprawiamy się z najpopularniejszymi mitami:
Mit: Szczepionki zawierają szkodliwe substancje.
Fakt: To nieprawda. Szczepionki zawierają jedynie niewielkie ilości substancji konserwujących, które są bezpieczne dla zdrowia i konieczne, aby zapewnić skuteczność i trwałość preparatu. Skład szczepionek jest ściśle kontrolowany i regulowany przez odpowiednie instytucje.
Mit: Szczepienia osłabiają układ odpornościowy.
Fakt: Wręcz przeciwnie, szczepienia wzmacniają układ odpornościowy i uczą go, jak walczyć z chorobami. Dzięki szczepionkom organizm uczy się rozpoznawać i zwalczać szczególne drobnoustroje, co zapobiega rozwojowi choroby.
Mit: Szczepienia są niepotrzebne, bo choroby zakaźne zostały wyeliminowane.
Fakt: To nieprawda. Choroby zakaźne nadal istnieją i stanowią zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza dla dzieci. Dzięki szczepieniom udało się znacznie ograniczyć występowanie wielu chorób, ale nie zostały one całkowicie wyeliminowane. W przypadku zaprzestania szczepień, choroby te mogłyby powrócić i ponownie stanowić poważne zagrożenie.
Mit: Szczepienia powodują autyzm.
Fakt: To mit, który został obalony przez liczne badania naukowe. Nie ma żadnych dowodów na powiązanie między szczepieniami a autyzmem.
Mit: Szczepienia można odłożyć na później.
Fakt: To nie jest dobry pomysł. Im szybciej dziecko zostanie zaszczepione, tym lepiej będzie chronione przed chorobami. Wiele chorób zakaźnych jest szczególnie niebezpiecznych dla małych dzieci, dlatego ważne jest, aby zaszczepić je zgodnie z kalendarzem szczepień.
Wnioski
Szczepienia ochronne to bezpieczny i skuteczny sposób ochrony dziecka przed groźnymi chorobami zakaźnymi. Korzyści ze szczepień znacznie przewyższają ewentualne ryzyko. Decyzja o szczepieniu dziecka należy do rodziców, ale warto opierać ją na rzetelnych informacjach i konsultować z lekarzem. Nie dajmy się zwieść mitom i dezinformacji. Szczepienia to inwestycja w zdrowie naszych dzieci i przyszłych pokoleń.
